រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក វ៉ាង យី ព្រមានសមភាគីហ្វីលីពីនរបស់លោកថា ទីក្រុងម៉ានីល ត្រូវតែធ្វើសកម្មភាពប្រកបដោយការប្រុងប្រយ័ត្ន ហើយក្រុងប៉េកាំង នៅរក្សាដាក់សម្ពាធលើក្រុងម៉ានីល រហូតមានដំណោះស្រាយរួមមួយ។
ការព្រមានរបស់ប្រមុខការទូតចិន ធ្វើឡើងក្រោយពីហ្វីលីពីន សម្រេចបញ្ជូននាវាល្បាតទៅប្រឈមមុខនឹងនាវាល្បាតចិននៅក្នុងតំបន់ដែនទឹកនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលចិនអះអាងថាជាដែនអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន ហើយក៏ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីក្រុងម៉ានីល សម្រេចបោះបង់ចោលកញ្ចប់ប្រាក់កម្ចីពីចិនក្នុងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវមួយខ្សែក្រវាត់មួយ។ នេះបើតាមការចុះផ្សាយរបស់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានចិន ស៊ីនហួរ នៅថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ។
ការព្រមានរបស់ចិន ក៏កើតឡើងខណៈទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំងពីរកាន់តែតានតឹងទាំងការទូត និងយោធា។
បើតាមសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសចិន ការព្រមានរបស់លោក វ៉ាង យី ធ្វើឡើងនៅក្នុងកិច្ចសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសហ្វីលីពីន លោក Enrique Manalo កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែធ្នូ នេះ។
ក្នុងកិច្ចសន្ទនាគ្នានេះ លោក វ៉ាង យី បានលើកឡើងថា ចិន និងហ្វីលីពីន កំពុងប្រឈមនឹងស្ថានការណ៍ដ៏លំបាកនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ ដោយសារតែការផ្លាស់ប្ដូរគោលនយោបាយរបស់ទីក្រុងម៉ានីល។
លោក វ៉ាង យី ព្រមានចំពោះសមភាគីហ្វីលីពីន ថា ទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងហ្វីលីពីន បច្ចុប្បន្នកំពុងប្រឈមមុខនឹងស្ថានការណ៍ដ៏លំបាក ហើយដើមហេតុ គឺមកពីហ្វីលីពីន បានផ្លាស់ប្ដូរគោលនយោបាយ និងការប្ដេជ្ញាចិត្តយូរអង្វែងមកហើយរបស់ខ្លួន ដោយបន្តបង្ករឿង បង្កភាពច្របូកច្របល់នៅក្នុងដែនសមុទ្រ និងបំផ្លាញសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់ចិន។
ប្រមុខការទូតចិនរូបនេះបន្ថែមថា ទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងហ្វីលីពីន កំពុងស្ថិតនៅលើផ្លូវបំបែក ដោយដាក់លក្ខខណ្ឌឱ្យហ្វីលីពីន ត្រូវប្រឈមនឹងជម្រើសពីរ គឺហ្វីលីពីនត្រូវតែធ្វើសកម្មភាពដោយប្រុងប្រយ័ត្ន និងត្រូវទៅរកការចរចាទ្វេភាគី។
តែការប្រៀនប្រដៅរបស់ប្រមុខការទូតចិន ក៏ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីហ្វីលីពីន បានកោះហៅឯកអគ្គរដ្ឋទូតចិន ប្រចាំទីក្រុងម៉ានីល កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែធ្នូ ឱ្យចូលជួបដើម្បីស្ដាប់ការតវ៉ារបស់ក្រុងម៉ានីល ក្រោយឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីន ចោទថានាវាឆ្មាំសមុទ្រចិនបានប្រើកាណុងបាញ់ទឹកដាក់នាវារបស់ហ្វីលីពីន ដែលកំពុងដឹកសម្ភារៈស្បៀងដល់អ្នកនេសាទ និងទាហានហ្វីលីពីន ដែលកំពុងឈរជើងនៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Second Thomas Shoal ដែលបណ្ដាលឱ្យនាវាប្រទេសទាំងពីរបើកប៉ះគ្នាផងដែរ។
ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកសង្កេតការណ៍ យល់ឃើញថា ការដែលរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន ព្រមានថាទំនាក់ទំនងហ្វីលីពីន និងចិន ស្ថិតលើផ្លូវបំបែក ទំនងក្រុងប៉េកាំង ប្រតិកម្មនឹងក្រុងម៉ានីល សម្រេចទម្លាក់ចោលការខ្ចីប្រាក់ពីប្រទេសចិន ដើម្បីយកមកស្ថាបនាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវថ្នល់ និងផ្លូវរថភ្លើងល្បឿនលឿនចំនួន ៣ខ្សែ ដែលចិនបានឱ្យខ្ចីក្នុងអំឡុងប្រទេសហ្វីលីពីន ស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ឌូទើតេ។
ហ្វីលីពីន អាចជាប្រទេសទី១ ក្នុងតំបន់អាស៊ី ដែលសម្រេចលែងខ្ចីប្រាក់ពីប្រទេសចិន ក្នុងគម្រោងផ្លូវមួយខ្សែក្រវាត់មួយរបស់ចិន ហៅថា Belt and Road Initiative។ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងដឹកជញ្ជូននៃប្រទេសហ្វីលីពីន Jaime Bautista បានប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានថា ការសម្រេចទម្លាក់ចោលគម្រោងខ្ចីប្រាក់ពីចិន ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលថ្មីសិក្សាឡើងវិញថា តើត្រូវបន្តខ្ចីទៀត ឬត្រូវទម្លាក់ចោល។ តែពេលនេះ លោករដ្ឋមន្ត្រីថា គណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោក ម៉ាកូសជ័រ បានសម្រេចថា ត្រូវទម្លាក់គម្រោងផ្លូវមួយខ្សែក្រវាត់មួយរបស់ចិន។
បើដូចនេះមានន័យថា គម្រោងផ្លូវមួយខ្សែក្រវាត់មួយរបស់ចិន ត្រូវបានលុបចោល ហើយក៏លែងបន្តខ្ចីប្រាក់ពីចិន ទៀតដែរ។ ប៉ុន្តែលោក ម៉ាកូស ឃើញថាទាំងក្រុងម៉ានីល និងក្រុងប៉េកាំង សម្រេចបន្ថយកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាច្រើនជាមួយគ្នា ហើយក៏ចំពេលដែលចិន មិនបានឆ្លើយតបមកវិញបន្ទាប់ពីហ្វីលីពីន បានសាកសួរទៅក្រុងប៉េកាំង អំពីការបន្តផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីក្នុងគម្រោងផ្លូវមួយខ្សែក្រវាត់មួយរបស់ចិន។
ចិន បានសន្យាផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីឱ្យហ្វីលីពីន ក្នុងទំហំ ៥ពាន់លានដុល្លារក្នុងគម្រោងស្ថាបនាផ្លូវរថភ្លើងចំនួន ៣ខ្សែ ដែលស្ថិតក្នុងគម្រោងផ្លូវមួយខ្សែក្រវាត់មួយ។
រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកប្រធានាធិបតី ម៉ាកូស កំពុងស្វែងរកប្រភពហិរញ្ញវត្ថុផ្សេងៗទៀត ក្នុងនោះមានប្រទេសជប៉ុន សហរដ្ឋអាមេរិក និងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិជាដើម ប៉ុន្តែការប្រេះឆារវាងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ម៉ាកូស និងប្រទេសចិន អាចជាដើមហេតុធំជាងគេ គឺកើតចេញពីជម្លោះដែនសមុទ្រនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ចាប់តាំងពីលោក ម៉ាកូសជ័រ ចូលកាន់តំណែងប្រធានាធិបតីនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ ជំនួសលោក ឌូទើតេ ដែលចូលនិវត្តន៍ គេសង្កេតឃើញភាពតានតឹងជុំវិញជម្លោះដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង រវាងប្រទេសហ្វីលីពីន និងចិន កាន់តែកើនឡើង រហូតក្រុងម៉ានីល សម្រេចស្នើសុំសហរដ្ឋអាមេរិក បញ្ជូនទ័ពមកដាក់ពង្រាយនៅលើកោះមួយចំនួននៅក្នុងដែនទឹកនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដូចជានៅប្រជុំកោះស្ព្រាតលី លើដែនទឹកដែលហ្វីលីពីន អះអាងថាជារបស់ខ្លួន។
លោកប្រធានាធិបតី ម៉ាកូសជ័រ បានប្រកាសថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់សាលាក្ដីអន្តរជាតិ ដែលគេហៅថាអាជ្ញាកណ្ដាលនៃមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិឆ្នាំ២០១៦ ដែលសម្រេចឱ្យហ្វីលីពីន មានសិទ្ធិចូលទៅគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ប្រជុំកោះស្ព្រាតលី គឺត្រូវតែអនុវត្ត ទោះក្រុងប៉េកាំងជំទាស់ក៏ដោយនោះ។
ក្រុងប៉េកាំង មិនបានទទួលស្គាល់សាលក្រមរបស់តុលាការអន្តរជាតិនេះទេ ដោយចាត់ទុកថាជាសេចក្ដីសម្រេចដែលមិនឆ្លើយតបនឹងអង្គហេតុពិតនៃប្រវត្តិកកើតទឹកដីប្រទេសចិន។ ចិន ចាត់ទុកកោះទាំងឡាយនៅក្នុងប្រជុំកោះស្ព្រាតលី គឺជាដែនទឹករបស់ចិន ព្រោះចិនមានកម្មសិទ្ធិដល់ទៅ ៩០ភាគរយនៃផ្ទៃទឹកសមុទ្រចិនខាងត្បូង ៣លាន ៥សែនគីឡូម៉ែត្រក្រឡា។
ប្រទេសដែលមានជម្លោះដែនទឹកជាមួយចិន នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង មិនមែនមានតែហ្វីលីពីន នោះទេ គឺមានវៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី ប្រ៊ុយណេ កោះតៃវ៉ាន់ រហូតដល់ជម្លោះជាមួយប្រទេសឥណ្ឌា៕