អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល សមាគម និងសហជីពជាង ៥០ស្ថាប័ន បានស្នើសុំរដ្ឋាភិបាលថ្មីរបស់កម្ពុជាលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កសាងស្តូបតំណាងឱ្យការបញ្ឈប់វប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា បន្ទាប់ពីភាពអយុត្តិធម៌សង្គមបានបន្តកើតមានកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ និងមិនបានផ្តល់យុត្តិធម៌ពិតប្រាកដជូនគ្រួសារជនរងគ្រោះ។
អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងសហជីពឯករាជ្យចំនួន ៥៥ស្ថាប័ន ដូចជា សម្ព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា មជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស និងសម្ព័ន្ធសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជា ជាដើម បានដាក់ញត្តិរួមគ្នាទៅកាន់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងឱកាសប្រារព្ធពិធីបុណ្យគម្រប់ខួប ២០ឆ្នាំនៃឃាតកម្មលើលោក ជា វិជ្ជា ក្នុងគោលបំណងដើម្បីបញ្ចប់វប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាព ឬបញ្ចប់វប្បធម៌នៃការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ហើយមិនជាប់ទោសទណ្ឌនៅកម្ពុជា។
អង្គការសមាគមទាំងនេះបន្តថា ការកសាងស្តូបនេះ គឺដើម្បីរំលឹករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យបំពេញតួនាទីក្នុងការធានាឱ្យបាននូវយុត្តិធម៌សង្គម លើកកម្ពស់នីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា និងបើកលំហសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ស្របតាមគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ សេចក្តីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស កតិកាសញ្ញាស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ ជាដើម។
អង្គការសមាគមទាំងនេះលើកឡើងថា បញ្ហានិទ្ទណ្ឌភាពនេះ ធ្វើឱ្យមានការកើនឡើងនូវការរំលោភអំណាច និងអំពើពុករលួយ ហើយជាលទ្ធផល ភាពអយុត្តិធម៌សង្គមបានបន្តកើតមានកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ខណៈប្រជាពលរដ្ឋកាន់តែបន្តរងគ្រោះជាបន្តបន្ទាប់។
ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា «ការបញ្ចប់និទ្ទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា» គឺជាកាតព្វកិច្ចដ៏សំខាន់មួយរបស់រដ្ឋក្នុងការលើកកម្ពស់នីតិរដ្ឋ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ព្រោះថា យុត្តិធម៌សង្គមគឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសន្តិភាព ដែលមានន័យថា កាតព្វកិច្ចរបស់អាជ្ញាធររដ្ឋក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ គឺដើម្បីបង្កើនទំនុកចិត្តសម្រាប់សាធារណជនលើប្រព័ន្ធតុលាការ ក្នុងការផ្តល់យុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះដែលទទួលរងការរំលោភបំពានលើសិទ្ធិនានា។
សង្គមស៊ីវិល និងសហជីពទាំងជាង ៥០ស្ថាប័នខាងលើ បញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើវប្បធម៌នេះនៅតែបន្ត នោះជំនឿទុកចិត្តរបស់ពលរដ្ឋលើការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា នៅតែជាឧបសគ្គ និងជាបញ្ហាប្រឈមក្នុងដំណើរស្វែងរកយុត្តិធម៌បន្តទៀត។
រីឯការលុបបំបាត់ឱ្យបាននូវបញ្ហានិទ្ទណ្ឌភាពនេះ គឺទាមទារឱ្យមានការប្ដេជ្ញាចិត្តផ្នែកនយោបាយ និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងខ្ពស់ពីសំណាក់អាជ្ញាធររដ្ឋ ដោយការសហការជាមួយក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ទីភ្នាក់ងារជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាពិសេសពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ ដើម្បីជំរុញឱ្យមានការទទួលខុសត្រូវ យុត្តិធម៌សង្គម នីតិរដ្ឋ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីសន្តិភាព វឌ្ឍនភាព និងការអភិវឌ្ឍពិតប្រាកដ។
កម្ពុជាស្ថិតក្រោមការដឹកនាំជាង ៤០ឆ្នាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវគេមើលឃើញថា អំពើឃាតកម្មធំៗក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ជាច្រើន មិនត្រូវបានផ្តល់យុត្តិធម៌ពិតប្រាកដជូនជនរងគ្រោះ និងក្រុមគ្រួសារពួកគេឡើយ ហើយឃាតកម្មនេះតែងកើតលើពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានឈ្មោះល្បីៗដែលធ្លាប់បានរួមចំណែកធ្វើវិភាគទានជួយសង្គមជាតិក្នុងវិស័យផ្សេងៗ។
ទិន្នន័យសង្គមស៊ីវិល បង្ហាញថា ការបន្តឱ្យមាននូវនិទ្ទណ្ឌភាព គឺជាការគំរាមកំហែង និងជាការបំបាក់ស្មារតីយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សជុំវិញសកម្មភាពតស៊ូមតិ និងដើម្បីស្វែងរកការគាំទ្រសម្រាប់ផលប្រយោជន៍សង្គមជាតិ។
គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៤ មក ឃាតកម្មក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ដែលអាជ្ញាធររដ្ឋមិនអាចវែកមុខឃាតករពិតយកមកផ្ដន្ទាទោសមានជាច្រើនករណី ដូចជា៖
- ឃាតកម្មលើមេដឹកនាំសហភាពសហជីពសេរីកម្មករកម្ពុជាលោក ជា វិជ្ជា
- ឃាតកម្មលើនាដការីរបាំព្រះរាជទ្រព្យ អ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពីលីកា
- ឃាតកម្មទៅលើអ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គមបណ្ឌិត កែម ឡី
- ឃាតកម្មលើសកម្មជនការពារព្រៃឈើលោក ឈុត វុទ្ធី
- និងឃាតកម្មលើព្រះភិក្ខុ សំ ប៊ុនធឿន ជាដើម។
ជាងនេះទៀត ការសម្លាប់មនុស្សក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ទៅលើគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ក្រោយថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ដូចជា៖
- ឧត្តមសេនីយ៍ ក្រូច យឿម
- ចៅ សម្បត្តិ
- ជារិទ្ធិ ឈុត
- និងឧត្តមសេនីយ៍ ហូ សុខ
- ព្រមទាំងមនុស្សស្និទ្ធនឹងរាជានិយមជាង ២០០នាក់ទៀត ជាដើម ដែលសុទ្ធសឹងតែជាឃាតកម្មដែលរដ្ឋាភិបាលរកឃាតករពិតមិនឃើញរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ។
លើសពីនេះ ព្រឹត្តិការណ៍គប់គ្រាប់បែកដៃលើហ្វូងបាតុករកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៧ នៅផ្ដុំសួនច្បារទល់មុខមន្ទីររដ្ឋសភាចាស់ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីទាមទារឲ្យឯករាជភាព និងបំបាត់អំពើពុករលួយក្នុងវិស័យយុត្តិធម៌ ក្នុងនោះបានបណ្ដាលឲ្យមនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១៦នាក់ស្លាប់ និងជាង ១៥០នាក់ផ្សេងទៀតរងរបួស ខណៈរដ្ឋាភិបាលខ្មែរនៅតែមិនអាចវែកមុខឃាតករពិតមកផ្ដន្ទាទោសដូចគ្នានឹងឃាតកម្មខាងលើរហូតដល់ពេលនេះ។
ទាក់ទិននឹងបញ្ហានេះ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានអះអាងកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនដែលបានស៊ើបអង្កេតប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ឯករាជភាព និងតម្លាភាព ដើម្បីនាំជនល្មើសដែលបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋមកផ្ដន្ទាទោសទេ ខណៈករណីទាំងនេះមិនត្រូវបានដោះស្រាយឡើយ ចំណែកជនរងគ្រោះក៏មិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌ដែរ ដោយឡែកជនល្មើសនៅតែបន្តរួចផុតពីការដាក់ទោសទណ្ឌ ដោយសារវប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពនេះ៕