មានសហគមន៍ចំនួនបីដាច់ដោយឡែកពីគ្នាមកពីទូទាំងប្រទេស បានមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញកាលពីម្សិលមិញ ដើម្បីដាក់ញត្តិជូនលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ឲ្យធ្វើអន្តរាគមន៍ដោយផ្ទាល់ ដើម្បីជួយដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីផ្សេងៗរបស់ខ្លួន។
ជាញឹកញាប់ សហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារការចាប់យកដីនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងក្រៅពីនេះ បានអំពាវនាវដោយផ្ទាល់សុំឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ជួយ តាមរយៈការដាក់ញត្តិទៅខុទ្ទកាល័យរបស់លោក ឬសូម្បីធ្វើការតវ៉ាដោយលើកគ្រវីរូបថតស្វាមីភរិយាលោក ហ៊ុន សែន និងសន្យាគាំទ្រលោកទាំងពីរជារៀងរហូតទៀតផង។
ប៉ុន្តែ ការមកជួបជុំគ្នាក្នុងពេលតែមួយរបស់តំណាងមកពីសហគមន៍ដាច់ស្រយាលក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ កំពង់ឆ្នាំង និងក្រចេះ ដែលជាភ័ស្តុតាងបន្ថែមទៀតបង្ហាញថា ស្ថាប័ននានារបស់រដ្ឋាភិបាលគួរតែដោះស្រាយវិវាទរបស់ពួកគេនោះ មិនត្រូវបានបំបែកហ្វូងដូចសព្វដងទេ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក។
លោក ឡាត់ គី ប្រធានកម្មវិធីដីធ្លី និងធនធានធម្មជាតិរបស់អង្គការអាដហុកបានមានប្រសាសន៍ថា ” មន្ត្រីឃុំ ស្រុក និងខេត្តមិនដោះស្រាយបញ្ហារបស់ពួកគាត់ទេ ពួកគេមិនអើពើចំពោះករណីរបស់ពួកគាត់ឡើយ ហើយរង់ចាំមើលដោយសង្ឃឹមថា ពួកគាត់នឹងស្ងៀមស្ងាត់។ ដូច្នេះហើយ ពួកគាត់ត្រូវទៅរកបុគ្គលម្នាក់ដែលមានអំណាច នោះគឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ។ ប៉ុន្តែ យើងត្រូវសួរថា តើលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានដៃ១.០០០សម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងពេលតែមួយដែរទេ?”។
លោក អ៊ុក តាំង ស្ថិតក្នុងចំណោមអ្នកភូមិ៣០នាក់ដែលបានធ្វើដំណើរមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញកាលពីម្សិលមិញ ជួសមុខឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជាង៣០០គ្រួសារក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យដែលបានព្យាយាមដណ្តើមដីប្រមាណ២.១០០ហិកតាពីចម្ការកៅស៊ូរបស់ក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយអស់រយៈពេលមួយទសវត្សរ៍មកហើយ។
កសិករបង្កបង្កើនផលស្រូវ វ័យ៦៣ឆ្នាំរូបនេះនិយាយថា ពួកគាត់បានព្យាយាមដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរបស់ខ្លួនជាមួយអាជ្ញាធរអស់រយៈពេលរាប់ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែ មិនបានផល។ គាត់និយាយទៀតថា ” យើងទាំងអស់គ្នាមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញដើម្បីស្នើសុំឲ្យសម្តេចហ៊ុន សែន អន្តរាគមន៍ ពីព្រោះអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានពុករលួយ និងមិនអើពើចំពោះបញ្ហារបស់យើងឡើយ” បន្ទាប់ពីពួកគាត់បានដាក់ញត្តិរបស់ខ្លួនជូនសមាជិកខុទ្ទាកាល័យមួយរូបរបស់លោក ហ៊ុន សែន នៅសួនច្បារមុខវត្តបទុម ដែលពេលនេះក្លាយជាកន្លែងពេញនិយមសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋក្រៅក្រុងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
គាត់បាននិយាយទៀតថា “យើងបានព្យាយាមសុំជំនួយពីអាជ្ញាធរថ្នាក់ឃុំ ស្រុក និងខេត្ត ហើយ ប៉ុន្តែ ពួកគេមិនបានចាត់វិធានការដោះស្រាយបញ្ហានេះឡើយ។ ពួកគេបានត្រឹមតែទទួលយក [ ពាក្យបណ្តឹង ] ប៉ុណ្ណោះ។ ខ្ញុំគិតថា មានតែសម្តេច ហ៊ុន សែន ទេ ដែលមានអំណាចដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី ពីព្រោះសម្តេចជាមេដឹកនាំ”។
អ្នកស្រី អ៊ុំ សុភី បានមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញជាមួយមនុស្សមួយក្រុមមកពីខេត្តកំពង់ឆ្នាំងដោយនៅទីនោះប្រជាពលរដ្ឋ៥១គ្រួសារមានជម្លោះរាប់ឆ្នាំមកហើយជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយរបស់ភរិយាលោក ស៊ុយ សែម រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល។
អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបានបង្កើតគណៈកម្មការមួយដើម្បីព្យាយាមដោះស្រាយបញ្ហានេះជាមួយនឹងការផ្តល់សំណង ប៉ុន្តែ មិនបានអញ្ជើញអ្នកតំណាងណាម្នាក់មកពីគ្រួសារទាំងនេះឲ្យមកចូលរួមទេ ខណៈដែលកិច្ចព្រមព្រៀងមួយក្នុងពេលថ្មីៗនេះជាមួយប្រជាពលរដ្ឋប៉ុន្មានគ្រួសារ មិនអាចបញ្ចប់វិវាទនេះបាន។ អ្នកស្រីនិយាយថា ” យើងមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញ ដោយសារតែអាជ្ញាធរខេត្តគ្មានដំណោះស្រាយសម្រាប់ពួកយើង។ រដ្ឋសភាបង្កើតច្បាប់សម្រាប់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រអនុវត្តតាម ប៉ុន្តែ អ្នកមានអាចបំពានច្បាប់បាន”។
ប៉ុន្តែ មន្ត្រីខេត្តទាំងបីនេះ និយាយថា វាគឺជាកំហុសទាំងស្រុងរបស់អ្នកភូមិ និងឈ្មួញកណ្តាលទុច្ចរិតដែលលក់ដីឲ្យពួកគេ។
លោក គោស៊ុំ សារឿត អភិបាលខេត្តបន្ទាយមានជ័យបានមានប្រសាសន៍ថា ” តើឲ្យខ្ញុំដោះស្រាយវាម៉េចនឹងកើត?ពួកគាត់កំពុងកាន់កាប់ដី [ដាំដើមឈើឡើងវិញ] ដោយខុសច្បាប់ ហើយអ្នកខ្លះចាញ់បោកអ្នកគួកជេ ដែលប្រាប់ពួកគាត់ឲ្យមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញដើម្បីតវ៉ា”។
ប៉ុន្តែ អ្នកភូមិមួយចំនួនទៀតមកពីខេត្តក្រចេះក៏បានមកកាន់រាជធានីភ្នំពេញដែរ កាលពីម្សិលមិញ ដោយសង្ឃឹមថា លោក ហ៊ុន សែន នឹងអនុញ្ញាតឲ្យខ្លួនរក្សាទុកដីរដ្ឋនេះដែលប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ៤០០គ្រួសារបានចាប់ផ្តើមមកតាំងលំនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ប៉ុន្តែ ពេលនេះត្រូវបានបណ្តេញចេញពីរលើកមកហើយ។ គ្រួសារទាំងនេះត្រូវបានគេផ្តល់ដីឲ្យនៅកន្លែងផ្សេង ប៉ុន្តែ និយាយថា ដីនោះមិនអំណោយផលសម្រាប់ដាំដំណាំទេ។
លោក ស ចំរ៉ុង អភិបាលខេត្តក្រចេះបានមានប្រសាសន៍ថា ” អ្នកគ្រប់គ្នាមានបញ្ហា។ពួកគាត់ទៅរកជំនួយពីអង្គការអាដហុក និងលោក សុរិយា ស៊ូបេឌី [ ប្រេសិតសិទ្ធិមនុស្សសហប្រជាជាតិមកកាន់កម្ពុជា] ប៉ុន្តែ ត្រូវដឹងថា ពួកគាត់រស់នៅលើដីអភិរក្សរបស់រដ្ឋ”។
ការអំពាវនាវភាគច្រើនសុំឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ជួយអន្តរាគមន៍មិនបានផលទេ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីចេញមុខអន្តរាគមន៍យូរៗម្តងប៉ុណ្ណោះ។
បន្ទាប់ពីការតវ៉ាយ៉ាងជូរចត់អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះរបស់គ្រួសារមកពីតំបន់បឹងកក់ រាជធានីភ្នំពេញ ប្រឆាំងនឹងការបណ្តេញពួកគេចេញដើម្បីបើកផ្លូវសម្រាប់គម្រោងអចលនទ្រព្យលំដាប់ខ្ពស់របស់សមាជិកព្រឹទ្ធសភាមួយរូប ដែលជាញឹកញាប់បានអំពាវនាវទៅលោក ហ៊ុន សែន កាលពីពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១១ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចុះហត្ថលេខាដោយផ្ទាល់លើអនុក្រឹត្យមួយកាត់ដីមួយភាគចេញពីទីតាំងសម្រាប់ពួកគាត់។ ជាង៦០០គ្រួសារក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋទាំងនេះទទួលបានប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីដែលពួកគាត់បានទាមទារជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ និងត្រូវរក្សាទុកផ្ទះរបស់ពួកគាត់។
លោក ឡាត់ គី ដែលមកពីអង្គការអាដហុក បានមានប្រសាសន៍ថា សេចក្តីសម្រេចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីចៀសវាងស្ថាប័នរដ្ឋដែលទទួលបន្ទុក បានជំរុញឲ្យអ្នកមានវិវាទដីធ្លីជាយូរមកហើយបន្តមកកាន់រាធានីភ្នំពេញ ទៅវិញទេ។ ប៉ុន្តែ លោកក៏បានព្រមានដែរថា ការអនុវត្តបែបនេះនឹងធ្វើឲ្យស្ថាប័នទាំងនោះចុះខ្សោយ។
ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ រដ្ឋាភិបាលដែលទទួលបានការតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត្យ បានបង្កើតអាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី ជាស្ថាប័នអន្តរក្រសួងមួយទទួលបន្ទុកពិសេសដើម្បីដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី គ្មាននរណាម្នាក់ផ្សេងទៀតអាចដោះស្រាយបានឡើយ។ ទោះជាយ៉ាងណា អាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីបានទទួលស្គាល់ថា គឺជាការបរាជ័យទាំងស្រុង។
នៅឯកិច្ចប្រជុំបូកសរុបការងារប្រចាំឆ្នាំរបស់ក្រសួងរៀបចំដែនដីកាលពីឆ្នាំមុន លោក ប៊ិន ឈិន ប្រធានអាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី និងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី បានមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនបានដោះស្រាយវិវាទសូម្បីតែមួយក្នុងរយៈពេលប្រាំពីរឆ្នាំមកនេះ។ការរំពឹងថាលោកនឹងដោះស្រាយបញ្ហាដែលកើតចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងដីធ្លីដែលក្រសួងកសិកម្ម ឬក្រសួងបរិស្ថានបានចុះហត្ថលេខាជាមួយក្រុមហ៊ុនកសិពាណិជ្ជកម្មនោះ លោកគ្រាន់តែមានប្រសាសន៍ថា មិនអាចទៅរួចឡើយ។
លោកបានសួរនៅពេលនោះថា “ហេតុអ្វីបានជាយើងមិនបានដោះស្រាយវា?អាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីមិនផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទេ។ យើងគ្មានសិទ្ធិផ្តល់ឲ្យឡើយ។ នៅពេលផ្តល់ [ ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច] ពួកគាត់មិនសួរយើងថា តើគួរតែផ្តល់ឲ្យនោះទេ។
បើដូច្នេះ តើយើងត្រូវដោះស្រាយវាជំនួស [ពួកគេ ]?វាមិនសមហេតុផលសោះ”។
អង្គការអាដហុកបានលើកឡើងថា អាជ្ញាធរជាតិដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីមានគុណវិបត្តិតាំងពីដំបូងម្លេ៉ះ ពីព្រោះព្រះរាជក្រឹត្យដែលបានបង្កើតវាឡើង មិនពន្យល់ឲ្យបានច្បាស់ថា តើគួរលូកដៃអន្តរាគមន៍ ឬមិនគួរ។ ព្រះរាជក្រឹត្យនេះគ្រាន់តែផ្តល់សិទ្ធិអំណាចដល់អាជ្ញាធរនេះចូលរួមពាក់ព័ន្ធប៉ុណ្ណោះ នៅពេលជម្លោះ “ហួសពីសមត្ថកិច្ចរបស់គណៈកម្មការសុរិយោដី “។
ជាថ្មីម្តងទៀត ការចៀសវាងមិនប្រើប្រាស់បណ្តាញធម្មតា និងហក់ចូលអន្តរាគមន៍ក្នុងវិវាទនោះ លោក ហ៊ុន សែន កាលពីឆ្នាំមុនបានបញ្ជាឲ្យផ្អាកភ្លាមៗនូវការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចថ្មីៗ ហើយបានចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការទូទាំងប្រទេសដើម្បីចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីថ្មីដល់ប្រជាពលរដ្ឋរាប់សែនគ្រួសារ។
ទោះបីជាមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងបែបនេះក្តី ក៏បណ្តាអង្គការសិទ្ធិមនុស្សនិយាយថា វិវាទដីធ្លីនៅតែបន្តកើនឡើងដដែល។អង្គការអាដហុកនិយាយថា ខ្លួនបានចូលរួមពាក់ព័ន្ធនឹងវិវាទដីធ្លីថ្មីៗចំនួន១៣៥ករណីនៅទូទាំងប្រទេសកាលពីឆ្នាំមុន គឺកើនឡើងជិតទ្វេដងបើប្រៀបធៀបទៅនឹងវិវាទថ្មីៗចំនួន៧០ករណីដែលខ្លួនបានដោះស្រាយនៅក្នុងឆ្នាំ២០១២។
ហើយទោះបីជាមានវិវាទដីធ្លីកើតឡើងជាធម្មតានៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ក្តី ក៏អង្គការអាដហុក និងអង្គការលីកាដូសុទ្ធតែនិយាយថា វិវាទដីធ្លីកំពុងចាប់ផ្តើមកើនឡើងវិញហើយនៅឆ្នាំនេះ៕សុខុម