កាលពីម្សិលមិញ តំណាងរាស្ត្រទាំង៥៥រូបរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបោះមួយជំហានទៀតខិតជិតដល់ការស្បថចូលកាន់មុខតំណែងនៅក្នុងរដ្ឋសភា ដោយមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងមួយនេះ និងមេដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងកាន់អំណាចបានសម្រេចព្រមព្រៀងគ្នាទទួលយកប្រធានអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ធ្វើជាសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.)ថ្មី។
កាលពីថ្ងៃអង្គារសប្ដាហ៍មុន គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ចប់ការធ្វើពហិការមិនចូលសភា
រយៈពេល១០ខែរបស់គណបក្សប្រឆាំង ជាថ្នូរនឹងការកែប្រែ គ.ជ.ប. ដោយសម្រេចបង្កើត គ.ជ.ប.ថ្មីមួយដែលមានសមាសភាពសមាជិកបួនរូបមកពីគណបក្សនីមួយៗ និងសមាជិកទី៩ដែលជ្រើសតាំងដោយគណបក្សទាំងពីរ។
កាលពីម្សិលមិញ គណបក្សទាំងពីរបានអះអាងថា លោកស្រី ពុង ឈីវកេក ជាស្ថាបនិក និងជាប្រធានអង្គការលីកាដូ ត្រូវបានសម្រេចជ្រើសរើសជាសមាជិកអព្យាក្រឹត ដែលនឹងធ្វើជាសន្លឹកឆ្នោតសម្រេច ហើយតម្រងទិសគណៈកម្មាធិការមួយនេះ។
លោក ជាម យៀប សមាជិកសភាជាន់ខ្ពស់ និងជាអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា “គណបក្សទាំងពីរបានព្រមព្រៀងជ្រើសរើសគាត់ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំមិនដឹងព័ត៌មានលម្អិតបន្ថែមទៀតថា តើគាត់ទទួលយកសំណើនេះ ឬក៏អត់នោះទេ”។
លោកស្រី ពុង ឈីវកេក មិនអាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺបានទេ ប៉ុន្តែ លោក អំ សំអាត អ្នកគ្រប់គ្រងបច្ចេកទេសសើុបអង្កេតនៅអង្គការលីកាដូ បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រធានដឹកនាំយូរមកហើយរបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយនេះ បានប្រាប់គណបក្សទាំងពីរថា លោកស្រីត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចទទួលយកមុខតំណែងនេះ។
ប៉ុន្តែ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា លោកស្រី ពុង ឈីវកេក បានដាក់លក្ខខណ្ឌជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែននិងលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង។
លោកបានលើកឡើងបន្តទៀតថា “មានចំណុចសំខាន់ៗបី ដែលលោកស្រីស្នើសុំ ទី១ប្រសិនបើ គ.ជ.ប. ជា គ.ជ.ប. ថ្មី វាត្រូវតែធានាច្បាស់លាស់នូវភាពឯករាជ្យ និងអព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួន។ ទី២ គឺ គ.ជ.ប. មិនត្រូវស្ថិតនៅក្រោមស្ថាប័នណាមួយឡើយ ហើយវាត្រូវមានអភ័យឯកសិទ្ធិ និងសិទ្ធិស្វ័យភាពក្នុងការធ្វើសេចក្ដីសម្រេចចិត្ត។ ទី៣ គឺ គ.ជ.ប. ត្រូវមានសិទ្ធិជ្រើសរើសអ្នកជំនាញឲ្យចាត់ចែង និងគ្រប់គ្រងកិច្ចការរបស់ខ្លួន ហើយជាពិសេស គ.ជ.ប. ត្រូវមានសិទ្ធិទទួលមូលនិធិ និងជំនួយផ្សេងៗដោយឯករាជ្យទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស និងសិទ្ធិស្វ័យភាពក្នុងការប្រើប្រាស់មូលនិធិទាំងនោះ”។
លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា លោកបានទទួលលិខិតពីលោកស្រី ពុង ឈីវកេក ហើយ ហើយលោកបានឆ្លើយតបដោយយល់ព្រមតាមគ្រប់លក្ខខណ្ឌទាំងនេះ។
លោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថា “ខ្ញុំបានទទួលលិខិតពីប្រធានអង្គការលីកាដូ រួចហើយ ហើយខ្ញុំក៏បានឆ្លើយតបគាត់រួចហើយដែរ។ លោកស្រីបានផ្ញើលិខិតនេះមកលោក កឹម សុខា [អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ] និងខ្ញុំ ហើយយើងទាំងពីរបានទទួលយកសំណើទាំងនោះ ហើយយើងបាននិយាយថា គ្រប់កាលៈទេសៈ យើងនឹងធ្វើតាមសំណើរបស់គាត់”។
លោក ជាម យៀប បានមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនប្រាកដថា តើលោក ហ៊ុន សែន ទទួលបានលិខិតរបស់លោកស្រី ពុង ឈីវកេក ឬយ៉ាងណានោះទេ ប៉ុន្តែ សំណើរបស់គាត់សមហេតុផល។
លោកបានមានប្រសាសន៍ទៀតថា “សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានប្រកាសនៅថ្ងៃនេះរួចហើយថា សម្ដេចទទួលយកគាត់ ដូច្នេះ ខ្ញុំមិនគិតថា សម្ដេច មិនយល់ព្រមតាមលក្ខខណ្ឌរបស់គាត់នោះទេ។ តាមទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ រឿងសំខាន់បំផុតរបស់ខ្ញុំគឺដាក់ គ.ជ.ប. ជាស្ថាប័នធម្មនុញ្ញ។ គណបក្សទាំងពីរបានព្រមព្រៀងគ្នាដាក់វាទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយ។ វាក្ដោបទាំងអស់ ពាក់ព័ន្ធនឹងឯករាជភាព អព្យាក្រឹតភាព និងសិទ្ធិស្វ័យភាពលើការប្រើប្រាស់មូលនិធិ និងការជ្រើសរើសបុគ្គលិកជំនាញ”។
ការជ្រើសរើសលោកស្រី ពុង ឈីវកេក ជាសមាជិក “ដែលមានការឯកភាពគ្នា” របស់ គ.ជ.ប. ថ្មី បានបញ្ចប់បញ្ហារាំងស្ទះហាចុងក្រោយនៅក្នុងការចរចារវាងគណបក្សទាំងពីរដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាសេចក្ដីលម្អិតនៃកិច្ចព្រមព្រៀងកាលពីសប្ដាហ៍មុន។
ស្ថិតក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងចុះកិច្ចសន្យាដោយ លោក ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី ប្រសិនបើគណបក្សទាំងពីរមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាបេក្ខភាព “ដែលមានការព្រមព្រៀងគ្នា” ចុងក្រោយទេនោះ គ.ជ.ប. ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនាខែមករា ឆ្នាំ១៩៩៨ និងដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមការិយាធិបតេយ្យនៃគណបក្សកាន់អំណាចនឹងរក្សាទុកឲ្យនៅដដែល។
ក្នុងរយៈពេលមួយសប្ដាហ៍មកនេះ មន្ត្រីមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានលើកឡើងខុសៗគ្នាពីពេលវេលាដែលតំណាងរាស្ត្រជាប់ឆ្នោតរបស់គណបក្សនេះនឹងស្បថចូលកាន់តំណែង ដោយមានការប៉ាន់ប្រមាណទាំងនោះមានចាប់ពីថ្ងៃសុក្រសប្ដាហ៍មុនរហូតដល់ពីរសប្ដាហ៍ទៀត។
លោក សម រង្ស៊ី បានមានប្រសាសន៍ថា ការជ្រើសរើសលោកស្រី ពុង ឈីវកេក មានន័យថា ពេលនៅសល់តែការពិភាក្សាផ្នែកបច្ចេកទេស ដែលបានចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃម្សិលមិញ ហើយគ្រោងនឹងបន្តនៅថ្ងៃនេះប៉ុណ្ណោះ មុននឹងគណបក្សប្រឆាំងស្បថចូលកាន់តំណែង។ លោកបានមានប្រសាសន៍អំពីការស្បថចូលកាន់មុខតំណែងនេះថា “ខ្ញុំសូមនិយាយពីការចូលកាន់តំណែងនេះថា យូរបំផុតប៉ុន្មានថ្ងៃខាងមុខប៉ុណ្ណោះ”។
លោកបានពន្យល់ថា “អ្វីដែលមិនទាន់ធ្វើ គឺសេចក្ដីព្រាងវិសោធនកម្មលើវិធានផ្ទៃក្នុងនៃរដ្ឋសភារហូតដល់ច្បាប់បោះឆ្នោត និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដូច្នេះ នឹងមានសេចក្ដីព្រាងចំនួនបី និងក្រុមការងារដោយឡែកបីទទួលបន្ទុកលើការព្រាងកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនោះ”។
លោក គួយ ប៊ុនរឿន តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបានចុះចេញពីតំណែងតំណាងរាស្ត្ររបស់ខ្លួនដើម្បីទុកឲ្យលោក សម រង្ស៊ី ក្លាយជាតំណាងរាស្ត្រ និងដែលពេលនេះគ្រោងនឹងក្លាយជាសមាជិក គ.ជ.ប. ថ្មីនោះបានមានប្រសាសន៍ថា លោក មិនប្រាកដថា ការពិភាក្សាបញ្ហាបច្ចេកទេសនឹងចប់នៅពេលណានោះទេ។
លោកបានពន្យល់ថា “ក្រុមការងាររបស់ខ្ញុំនឹងជួបជាមួយក្រុមការងាររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយឯកឧត្ដម ប៊ិន ឈិន [ ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ] ដើម្បីពិភាក្សាអំពី១៤ចំណុច ពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតដែលក្រុមការងារបច្ចេកទេសនៃគណបក្សទាំងពីរបានព្រមព្រៀងគ្នានៅក្នុងការចរចាមុនៗ។ ដោយសារតែយើងមានស្មារតី និងការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការចរចា និងឈានដល់ការព្រមព្រៀងគ្នាក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ ហើយការធ្វើវិសោធនកម្មទាំងនោះនឹងធ្វើឡើងមុនពេលយើងទៅស្បថចូលកាន់មុខតំណែង។
លោក គួយ ប៊ុនរឿន ដែលក្លាយជាមន្ត្រីរបស់គណបក្សសម រង្ស៊ី ក្នុងឆ្នាំ២០០១ និងដែលត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន សម្រេចទទួលស្គាល់ជាសមាជិកថ្មីរបស់ គ.ជ.ប. ក្រោយពីលោក សម រង្ស៊ី បានរិះគន់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាខ្លាំងៗនៅក្នុងសភានោះ គឺជាសមាជិកតែមួយរូបទៀតប៉ុណ្ណោះនៃ គ.ជ.ប.ថ្មី ដែលត្រូវបានបង្ហាញអត្តសញ្ញាណរហូតមកទល់ពេលនេះ។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា សមាជិក គ.ជ.ប. បីរូបផ្សេងទៀតរបស់គណបក្សប្រឆាំង មិនទាន់ត្រូវបានគណបក្សនេះជ្រើសរើសនៅឡើយទេ។
លោក ព្រំុ សុខា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលដឹកនាំក្រុមការងាររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបន្ទុកខាងកំណែទម្រង់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សកាន់អំណាចក៏មិនទាន់ជ្រើសរើសសមាជិក គ.ជ.ប. ថ្មី បួនរូបរបស់ខ្លួននៅឡើយដែរ។
លោកស្រី ពុង ឈីវកេក បានបង្កើតអង្គការលីកាដូ ជាអង្គការគាំពារសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ ហើយបានធ្វើជាប្រធានអង្គការនេះចាប់តាំងពីពេលនោះមក។
បន្ទាប់ពីរស់នៅដោយនិរទេសខ្លួននៅក្នុងប្រទេសបារាំងអស់រយៈពេលច្រើនឆ្នាំក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ អ្នកស្រី ពុង ឈីវកេក បានជួយសម្រុះសម្រួលឲ្យមានការចរចារវាងលោក ហ៊ុន សែន និងព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ ដែលបានជួយបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលក្នុងប្រទេសនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩១។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៣ក្នុងឋានៈជាភរិយាឯកអគ្គរដ្ឋទូតបារាំងប្រចាំប្រទេសអង់ហ្គោឡា អ្នកស្រី ពុង ឈីវកេក បានជួបជាមួយលោក ហ៊ុន សែនពិភាក្សាអំពីសង្គ្រាមសីុវិលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៧ លោកស្រីបានរៀបចំឲ្យមានជំនួបមួយរវាងលោក ហ៊ុន សែន និងព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ ក្នុងប្រទេសបារាំង ហើយជំនួបនោះបានក្លាយជាជំហានដំបូងឈានទៅដល់កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១។
លោកស្រី ពុង ឈីវកេក ក៏មានប្រវត្តិចេញពីត្រកូលអភិជនផងដែរ។ លោក ពុង ខៀវសែ ប្អូនជីដូនមួយរបស់លោកស្រី គឺជា “ឧកញ៉ា” ដែលបានបង្កើតធនាគារកាណាឌីយ៉ា នៅពេលលោកវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ ហើយពេលនេះលោកនៅតែជានាយកធនាគារនេះ។
លោក ពុង ប៉េងចេង ដែលត្រូវជាឪពុកលោកស្រី ពុង ឈីវកេក បានទទួលមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ២០០១ ប៉ុន្តែ លោកគឺជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញកម្ពុជាដែលត្រូវបានជ្រើសតាំងដោយសម្ដេចឪ នរោត្តម សីហនុ នៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០។ លោកធ្លាប់ធ្វើជាប្រធានខុទ្ទកាល័យរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ ពីឆ្នាំ១៩៧២ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ និងពីឆ្នាំ១៩៧៩ដល់ឆ្នាំ១៩៩៣។
លោកស្រី តុង ស៊ីវអេង ដែលត្រូវជាម្ដាយរបស់អ្នកស្រីបានទទួលមរណភាពនៅក្នុងឆ្នាំ២០០១។ លោកស្រី គឺជាស្ត្រីដំបូងដែលចូលបម្រើការងារក្នុងរដ្ឋសភាដោយលោកស្រីបានជាប់ជាតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលខេត្តកណ្តាល នៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ១៩៥៨។លោកស្រីបានក្លាយជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសុខាភិបាល និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ច ក្រោមរបបព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម សីហនុ ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០។
លោកស្រី ឡូរ៉ា ថនតុន (Laura Thornton) នាយកវិទ្យាស្ថានជាតិប្រជាធិបតេយ្យ (NDI) ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានដើរតួយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងសម្ព័ន្ធអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលគេស្គាល់ថា សម្ព័ន្ធកំណែទម្រង់បោះឆ្នោត (ERA) បានចាត់ទុកលោកស្រី ពុង ឈីវកេក ថាជា “អ្នកនាំពាក្យដ៏មានទេពកោសល្យ អព្យាក្រឹត និងគួរឲ្យគោរព” ដែលនឹងក្លាយជាបុគ្គលដ៏សំខាន់សម្រាប់ គ.ជ.ប. ថ្មីនេះ។
ប៉ុន្តែ លោកស្រីបានក្រើនរំឭកចំពោះសុទិដ្ឋិនិយមជុំវិញការព្រមព្រៀងគ្នារវាងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី ជ្រើសរើសលោកស្រី ពុង ឈីវកេក។
លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា “ការតែងតាំងសមាជិកទី៩របស់ គ.ជ.ប. មិនបានដោះស្រាយក្តីបារម្ភចម្បងៗ អំពីការធ្វើកំណែទម្រង់បោះឆ្នោតពិតប្រាកដនៅឡើយទេ។
មានក្តីបារម្ភថា បើគ្មានការព្រមព្រៀងគ្នាលើចំណុចសំខាន់ៗជាមុនទេនោះ ការធ្វើសេចក្តីព្រាងបទប្បញ្ញត្តិអាចនឹងជាប់គាំង ឬបរាជ័យនៅក្នុង [ រដ្ឋសភា] នៅរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខ”៕សុខុម