យោងតាមរបាយការណ៍ទូទៅចេញកាលពីថ្ងៃអង្គារ ដោយអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ (TI) បានឲ្យដឹងថា អំពើពុករលួយដ៏រាលដាលបានបំផ្លាញសុចរិតភាពនៃប្រព័ន្ធតុលាការ និងភ្នាក់ងារអនុវត្តច្បាប់នានា ដោយធ្វើឲ្យពួកគេក្លាយជាស្ថាប័នទន់ខ្សោយបំផុតរបស់ប្រទេសនេះ។
ប្រើរយៈពេល២ឆ្នាំក្នុងការរៀបចំ របាយការណ៍មាន២៣៣ទំព័រនេះពិនិត្យមើលហួសពីការចាត់ថ្នាក់អន់បំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងសន្ទស្សន៍យល់ដឹងពីអំពើពុករលួយប្រចាំឆ្នាំចុងក្រោយរបស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ ពោលគឺបានលំដាប់ថ្នាក់១៦០ក្នុងចំណោម១៧៧ប្រទេស ហើយរកឃើញថា ប្រទេសមួយនេះមិនបានធ្វើតាមនីតិរដ្ឋ ឬធានាឲ្យមានការរស់នៅសមរម្យសម្រាប់ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនឡើយ។
របាយការណ៍ឈ្មោះថា “អំពើពុករលួយ និងប្រព័ន្ធអភិបាលកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាៈ ត្រូវការកំណែទម្រង់” រៀបរាប់ពិស្តារពីឫសគល់ នៃអំពើពុករលួយរ៉ាំរ៉ៃដែលកើតឡើងក្នុងស្ថាប័នតុលាការ កម្លាំងនគរបាល និងស្ថាប័នរដ្ឋផ្សេងៗទៀត ដោយផ្អែកលើអ្វីដែលរបាយការណ៍នេះហៅថា “ការវាយតម្លៃប្រព័ន្ធសុចរិតភាពជាតិ”។
របាយការណ៍បានលើកឡើងថា តុលាការខ្វះខាតមូលនិធិនិងធនធាន ប្រាក់ខែមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់មន្ត្រីតុលាការ។ ការញែកគ្នាមិនដាច់ស្រឡះរវាងប្រព័ន្ធតុលាការ និងអង្គនីតិប្រតិបត្តិ បណ្តាលឲ្យកើតមានការធ្វើឲ្យទៅជារឿងនយោបាយជ្រាលជ្រៅក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ។ របាយការណ៍បន្ថែមទៀតថា ច្បាប់ចំនួន៣អនុម័តនៅពេលថ្មីៗនេះក្នុងគោលបំណងពង្រឹងប្រព័ន្ធតុលាការនោះ ក៏មិនបានដោះស្រាយបញ្ហានេះទេ។
យោងតាមរបាយការណ៍ដដែលឲ្យដឹងថា និទណ្ឌភាពក៏កើតមានជាទូទៅដែរ ដូចការអះអាងមួយដែលបានបង្ហាញឲ្យឃើញជាក់ស្តែងនៅសប្តាហ៍នេះ ពីសំណាក់់តុលាការខេត្តតាកែវ ដែលបានបញ្ឈប់ការស៊ើបអង្កេតរឿងមនុស្សឃាតមួយលើអតីតនាយប៉ុស្តិ៍នគរបាលឃុំម្នាក់ បន្ទាប់ពីជននេះបានបង់សំណងឲ្យក្រុមគ្រួសារជនរងគ្រោះ ជាស្ត្រីខារ៉ាអូខេអាយុ២៩ឆ្នាំរួចមក។
របាយការណ៍ឲ្យដឹងទៀតថា “ការទារនិងការឲ្យសំណូកបំផ្លាញវិជ្ជាជីវៈនិងគណនេយ្យភាពនៃស្ថាប័នទាំងអស់របស់រដ្ឋាភិបាល។ វាឈានទៅរកស្ថានភាពដែលអ្នកទាំងនោះអាចបង់ប្រាក់កាន់តែច្រើន ក៏កាន់តែទទួលបានការអនុគ្រោះ ពេលនោះវិសមភាពរឹតតែធ្ងន់ធ្ងរឡើង ហើយនិទណ្ឌភាពក៏កាន់តែមានច្រើនឡើងដែរ”។
កាលពីសប្តាហ៍មុន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបន្ទោសអំពើពុករលួយលើវិស័យឯកជន ដោយលើកហេតុផលថា ក្រុមមន្ត្រីមិនអាចទទួលយកសំណូកបានទេ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនឯកជនមិនបង់ឲ្យពួកគេនោះ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី របាយការណ៍ឲ្យដឹងថា ការប្រមូលផ្តុំអំណាចក្នុងបណ្តាញការងារពុករលួយ នៃអ្នកប្រើឥទ្ធិពលនយោបាយសាធារណនិងឯកជន ត្រូវគេបន្ទោសភាគច្រើន ចំពោះភាពគ្មានប្រសិទ្ធភាពនៃស្ថាប័នរដ្ឋ។
របាយការណ៍លើកឡើងថា “ពាណិជ្ជកម្មថ្នាក់ខ្ពស់និងរដ្ឋាភិបាលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងទំនាក់ទំនងដែលផ្តល់ផលប្រយោជន៍ទៅវិញទៅមកចាក់ស្រេះយ៉ាងណែន។ ច្បាប់ដែលមានស្រាប់មិនត្រូវបានអនុវត្តដោយស្មើភាព ឬ ដោយប្រសិទ្ធភាពឡើយ។ ប្រការនេះប៉ះពាល់ដល់ស្ថាប័នទាំងអស់ ដោយបណ្តាលឲ្យកើតមានភាពខ្សោយនៃប្រព័ន្ធសុចរិតភាពទាំងមូល”។
លោកស្រី មូរ សុខហួរ សមាជិកសភាគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបានជាប់ពន្ធនាគារមួយសប្តាហ៍កាលពីដើមឆ្នាំនេះ បន្ទាប់ពីជាប់ចោទពីបទកុបកម្ម ដោយសារមានតួនាទីរបស់លោកស្រីក្នុងការតវ៉ាកើតមានហិង្សានៅជិតទីលានប្រជាធិបតេយ្យកាលពីថ្ងៃទី១៥ខែកក្កដា បានមានប្រសាសន៍អំឡុងការពិភាក្សានៅពេលចេញរបាយការណ៍នេះថា លោកស្រីបានមើលឃើញផ្នែកខាងក្នុងនៃប្រព័ន្ធតុលាការគឺស្ថាបនាឡើងលើការសូកប៉ាន់។
លោកស្រីបានប្រាប់ក្រុមវាគ្មិន និងអ្នកព័ត៌មានដែលបានជួបជុំគ្នានៅសណ្ឋាគារ រ៉ាហ្វលស៍ ភ្នំេពញថា “ប្រសិនបើខ្ញុំជាមនុស្សមានលុយ ខ្ញុំអាចប្រើវាដើម្បីទាក់ទងជាមួយគេ។ នៅចំពោះមុខព្រះរាជអាជ្ញា ប្រសិនបើខ្ញុំមានលុយ ខ្ញុំអាចត្រូវគេដោះលែង។ បទចោទប្រកាន់លើរូបអ្នកអាចត្រូវគេទម្លាក់ចោល ប្រសិនបើអ្នកមានលុយ”។
របាយការណ៍អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិបានចាត់ថ្នាក់ស្ថាប័នរដ្ឋសំខាន់ចំនួន១៣ ដោយប្រើប្រព័ន្ធដាក់ពិន្ទុពីសូន្យ “ខ្សោយណាស់” ដល់១០០ “ខ្លាំងណាស់”។ ប្រព័ន្ធតុលាការប្រទេសនេះបានពិន្ទុទាបបំផុត ដោយទទួលបានពិន្ទុ១៦ បន្ទាប់មកទៀតគឺភ្នាក់ងារអនុវត្តច្បាប់ បានពិន្ទុ២២។ សង្គមស៊ីវិលទទួលបានការវាយតម្លៃខ្ពស់បំផុត ដោយបានពិន្ទុ៤៨ និងគណបក្សនយោបាយទទួលបាន៤២ពិន្ទុ។
ក្នុងពេលដែលមានការអំពាវនាវខ្លាំងបំផុតឲ្យមានកំណែទម្រង់ក្នុងរបាយការណ៍សំដៅលើប្រព័ន្ធតុលាការនោះ អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិក៏ជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងអនុម័តច្បាប់ដែលនឹងធានាដល់ការទទួលបានព័ត៌មានផងដែរ។
យោងតាមអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិឲ្យដឹងថា ចំណុចមួយក្នុងចំណោមចំណុចគួរឲ្យបារម្ភបំផុតនៃច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ គឺមាត្រាមួយដែលធ្វើឲ្យអ្នកផ្តល់ព័ត៌មានពុករលួយប្រឈមនឹងទោសជាប់ពន្ធនាគារដល់ទៅ៦ខែ ប្រសិនបើអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយមិនអាចរកឃើញភ័ស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីគាំទ្រការអះអាងអំពីអំពើពុករលួយរបស់ខ្លួនទេនោះ។
លោក ព្រាប កុល នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជាបានមានប្រសាសន៍នៅពិធីកាលពីម្សិលមិញថា “ដកខចែងពីការដាក់ពន្ធនាគារចំពោះអ្នកផ្តល់ព័ត៌មានពុករលួយចេញ។ ការប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិគួរត្រូវធ្វើជាសាធារណៈ ហើយមានសិទ្ធិពិនិត្យដោយសមាជិកសភា”។
របាយការណ៍លើកឡើងទៀតថា ការឲ្យមន្ត្រីប្រកាសទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្លួនក្នុងឯកសារបិទជិតដាក់ក្នុងស្រោមសំបុត្រ គឺគ្រាន់តែជាពិធីការសុទ្ធសាធ ហើយខ្វះតម្លាភាព។ ហើយក្នុងពេលដែលអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយទទួលបានពិន្ទុមធ្យម៣៤នោះ អង្គភាពនេះទទួលបានពិន្ទុសូន្យអំពីឯករាជ្យភាពរបស់ខ្លួន។
របាយការណ៍នេះឲ្យដឹងទៀតថា “ប្រធានសព្វថ្ងៃរបស់អង្គភាពនេះត្រូវគេស្គាល់ច្បាស់ថា ជាទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ លើសពីនេះទៅទៀត មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ជាច្រើនរូប រាប់ទាំងប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយផងដែរ គឺជាសមាជិករបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា”។
លោក ព្រាប កុល បានមានប្រសាសន៍ថា ការតែងតាំងប្រធាននិងអនុប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ “គួរត្រូវជ្រើសរើសដោយប្រព្រឹត្តទៅជាចំហ…ពីព្រោះបើគ្មានដំណើរការនេះទេ ក៏ពិបាកនឹងការពារភាពត្រឹមត្រូវនៃសកម្មភាពរបស់អង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយដែរ”។
ពេលត្រូវគេសួរអំពីកង្វល់ទាំងនេះ លោក ឱម យ៉ិនទៀង ប្រធានអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយបានឆ្លើយបកវិញ ដោយចោទលោក ព្រាប កុល ថាប្រើ “ល្បិចព្យាយាមនិងផ្តួលរំលំ” រូបលោក ហើយថា អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិនេះ ជាទូទៅ ព្យាយាម “ត្រួតត្រា” រូបលោក។
ពេលត្រូវគេសួរអំពីរបាយការណ៍នេះនៅពិធីមួយដោយឡែកថា តើអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយធ្វើការជាមួយវិស័យឯកជនរបៀបណានោះ លោកបានមានប្រសាសន៍ថា “ពួកគេមិនអាចលេងបាល់ជាមួយយើងបានផង ហើយដើរតួជាអាជ្ញាកណ្តាលផ្លុំកញ្ចែនិងពិន័យយើងទៀត”។
ដោយនិយាយសំដៅដល់អ្វីដែលលោកបានមើលឃើញថាជាការធ្វើឫកធ្វើពារធំក្នុងរបាយការណ៍រិះគន់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលដែលមានភារកិច្ចប្រឆាំងអំពើពុករលួយនោះ លោកមានប្រសាសន៍ថា “មិនមែនពួកគេស៊ីបាយនឹងចាន ហើយយើងស៊ីបាយនឹងត្រឡោកនោះទេ”។
លោក យ៉ិនទៀង មានប្រសាសន៍ថា វ័យ បទពិសោធន៍និងការរៀនសូត្ររបស់លោក ធ្វើឲ្យលោកមានលក្ខណសម្បត្តិឥតខ្ចោះក្នុងការដឹកនាំអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ហើយថា មិនមានមាត្រាណាចែងក្នុងច្បាប់ ដែលរារាំងមិនឲ្យលោកចូលរួមក្នុងគណបក្សនយោបាយឡើយ៕មានិត
(រាយការណ៍បន្ថែមដោយ ម៉ិច ដារ៉ា)