ជម្លោះដែនទឹកនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងរវាងប្រទេសហ្វីលីពីន និងមហាយក្សចិន កំពុងតែទាញទៅរកការអាចប៉ះទង្គិចគ្នាដោយអាវុធ ប្រសិនបើប្រទេសទាំងពីរនេះពុំអាចដកថយជំហរមានះរៀងៗខ្លួន។
នៅថ្ងៃទី២៦ កញ្ញា នេះ សេចក្ដីរាយការណ៍របស់បណ្ដាញផ្សាយព័ត៌មាន Channel News Asia នៃប្រទេសសិង្ហបុរី បានចុះផ្សាយថា ហ្វីលីពីនបានបញ្ជូននាវាល្បាតដែលបំពាក់ដោយកាំភ្លើងយន្តទៅរុះរើ និងរឹបអូសសំណង់បារ៉ាស់របស់ចិន ប្រវែង ៣០០ម៉ែត្រ ដែលចិនបានដាក់នៅលើផ្ទៃទឹកនៅតំបន់ខ្សែទឹកដែលហ្វីលីពីនចាត់ទុកជាដែនទឹករបស់ខ្លួន។
ហ្វីលីពីនបានចោទចិន ករណីសាងសង់សំណង់បារ៉ាស់នៅលើសមុទ្រហ្វីលីពីន មាន ៣០០ម៉ែត្រ ត្រង់កន្លែងដែលសម្បូរត្រីច្រើននៅប្រជុំកោះ Scarborough នាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ សំណង់បារ៉ាស់របស់ចិន បានរារាំងរំខានដល់ទូកនេសាទហ្វីលីពីន។ នេះបើតាមអ្នកនាំពាក្យឆ្មាំសមុទ្រការិយាល័យនេសាទ និងធនធានសមុទ្រហ្វីលីពីន។
មន្ត្រីឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីន ដែលប្រាប់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន AFP ហើយចុះផ្សាយដោយ Channel News Asia នៅពេលថ្មីៗនេះថា អ្នកនេសាទហ្វីលីពីន ត្រូវបាននាវាល្បាតចិន បង្ខំឱ្យចាកចេញពីទីតាំងដែលពួកគេចូលទៅនេសាទ។ អ្នកនេសាទហ្វីលីពីន បានរាយការណ៍ទៅរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួនអំពីទង្វើរបស់នាវាល្បាតចិន។
តែទោះជាមានការប៉ះសម្ដីគ្នារវាងអ្នកនេសាទចិន និងក្រុមនាវាល្បាតចិន ក៏ពុំមានការតតាំងគ្នាដោយការប៉ះទង្គិចអ្វីដែរ។
អ្នកនាំពាក្យអង្គភាពឆ្មាំសមុទ្ររបស់ហ្វីលីពីន Jay Tarriela បានប្រាប់បណ្ដាញផ្សាយព័ត៌មាន CNN ថា ឥឡូវនេះ សំណង់បារ៉ាស់របស់ចិន ដែលបណ្ដែតលើផ្ទៃទឹកនៅប្រជុំកោះ Scarborough នាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ត្រូវបានរឹបអូសហើយដោយនាវាល្បាតរបស់ហ្វីលីពីន។
លោកបានបញ្ជាក់ថា ចិនបានពង្រាយនាវាល្បាតចំនួន ៤គ្រឿងដែលនាវានោះពង្រាយបារ៉ាស់បណ្ដែតទឹកនៅក្បែរនាវាចម្បាំងរបស់ហ្វីលីពីន តែពេលនេះត្រូវបានរឹបអូសហើយ។
អ្នកនាំពាក្យនៃអង្គភាពឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីន ថាការរឹបអូសបារ៉ាស់របស់ចិន គឺជាការបង្ហាញប្រាប់ពិភពលោកថា ហ្វីលីពីនមិនលុតជង្គង់ឱនក្បាលនឹងការគំរាមរបស់ចិនដាច់ខាត ហើយនាវាល្បាត និងទូកនេសាទរបស់ហ្វីលីពីន នឹងមិនអាចដកចេញពីទីតាំងនោះឡើយ។
ជម្លោះរវាងចិន និងហ្វីលីពីន ជុំវិញដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង បានផ្ទុះឡើងតាំងពីឆ្នាំ២០១២។ នៅឆ្នាំ២០១៦ តុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិ បានកាត់សេចក្ដីឱ្យហ្វីលីពីន មានសិទ្ធិចូលទៅគ្រប់គ្រងដែនកោះមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ប្រជុំ Scarborough។ តែពេលនោះ ចិនមិនបានបញ្ជូនអ្នកច្បាប់ទៅតតាំងក្ដីជាមួយនឹងហ្វីលីពីននោះទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចិនប្រកាសទាត់ចោលសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិនេះ ហើយព្រមានប្រឆាំងហ្វីលីពីនថែមទៀត។
កាលពីឆ្នាំ២០២១ ប្រទេសទាំងពីរបានផ្ដើមជម្លោះតានតឹងជាថ្មីទៀត។ ការបង្កភាពតានតឹងនេះ កើតនៅប្រជុំកោះ Scarborough ដែលពេលនោះ ចិនបញ្ជូននាវាចម្បាំង នាវាល្បាត និងទូកនេសាទរាប់រយគ្រឿងចូលតំបន់នោះ។ នៅឆ្នាំនោះ ប្រទេសហ្វីលីពីនស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ឌ្រូឌ្រីងហ្គូ ឌូទើតេ។ លោក ឌូទើតេ ត្រូវបានអ្នកនយោបាយ និងប្រជាជនហ្វីលីពីនចោទថាជាមេដឹកនាំអាយ៉ងរបស់ចិន។
លោក ឌូទើតេ បានបង្ខំចិត្តបញ្ជូននាវាចម្បាំងទៅប្រឈមនឹងនាវាចម្បាំងរបស់ចិន ក្រោយពីព្រឹទ្ធសភាបានចោទសួរលោកអំពីជំហរក្នុងឋានៈជាប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន ថាតើមានអ្វីត្រូវឆ្លើយតបនឹងភាពគឃ្លើនរបស់ចិន។
ក្រៅពីនេះ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាក៏មានព្រមានចោទលោក ឌូទើតេ ថាជាមេដឹកនាំមិនក្លាហាន និងមិនស្មោះត្រង់នឹងជាតិរបស់ខ្លួន។ នៅមុនលោកចាកចេញពីអាណត្តិប្រធានាធិបតី លោក ឌូទើតេ បង្ហាញការសោកស្ដាយដែលលោកទុកចិត្តចិនជ្រុលពេក ហើយក្រោយមកលោកក៏បានហៅចិនថាជាមិត្តជិតផ្ទះដែលបង្ករឿងមិនចេះចប់។ ឥឡូវនេះ ប្រធានាធិបតីរបស់ហ្វីលីពីន គឺជាលោក ហ្វែលឌីណង់ ម៉ាកូស ជូនញ័រ ដែលមានទំនោរទៅរកសហរដ្ឋអាមេរិក។ បុរសនេះគំរាមប្រឆាំងចិនគ្រប់កាលៈទេសៈឱ្យតែចិនឈ្លានពានដែនអធិបតេយ្យរបស់ហ្វីលីពីន។
តំបន់ដែនទឹក Scarborough នេះ ស្ថិតនៅចម្ងាយ ២៤០គីឡូម៉ែត្រពីកោះ Luzon របស់ហ្វីលីពីន។ តែវាស្ថិតនៅឆ្ងាយដល់ទៅជាង ៩០០គីឡូម៉ែត្រពីកោះ Hainan របស់ចិន។
បើតាមច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិ និងអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិឆ្នាំ១៩៨២ ប្រទេសណាមានអធិបតេយ្យភាពជិតជាងតំបន់ជម្លោះនោះ គឺជាដែនទឹករបស់ប្រទេសនោះ។
តាមសាលក្រមរបស់តុលាការមជ្ឈត្តការអន្តរជាតិនៅឆ្នាំ២០១៦ ដែលលើកយកច្បាប់សមុទ្រអន្តរជាតិនេះមកសំអាង បានឈានដល់ការសម្រេចសេចក្ដីថា ប្រជុំកោះតំបន់ដែនទឹក Scarborough ស្ថិតក្នុងដែនអធិបតេយ្យរបស់ហ្វីលីពីន។
ចំពោះជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ មិនមែនតែហ្វីលីពីន មួយទេដែលចិនកំពុងមានទំនាស់ គឺមានប្រទេសវៀតណាម ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី និងប្រ៊ុយណេ ក៏ចិនមានជម្លោះដែរ។ ប្រទេសចិនអះអាងថា ខ្លួនគេមានកម្មសិទ្ធិតាំងពីបុរាណកាល គឺមានដល់ទៅ ៩០% នៃទំហំទឹកសមុទ្រចិនខាងត្បូងទាំងមូល ៣លាន ៥សែនគីឡូម៉ែត្រក្រឡា។
ឥឡូវនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្រៅទ្វីបបានហក់ចូលមកតតាំងជម្លោះជាមួយនឹងចិន ក្រោមហេតុផលថា លំហសមុទ្រចិនខាងត្បូង គឺជាផ្លូវនាវាចរអន្តរជាតិ ដែលពុំមានប្រទេសណាមួយអាចកាន់កាប់ផ្ដាច់មុខបានឡើយ៕