អត្ថបទដោយ៖ ហាស់ សាន
មនុស្សធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ឬជំនួញសត្វស្វាជាច្រើននាក់ មានទាំងជនបរទេស មានទាំងមន្ត្រីរាជការនៃរាជរដ្ឋាភិបាលប្រទេសកម្ពុជា ជាប់កុនក្នុងសំណាញ់ច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិករហូតដល់ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ នេះ។
សវនាការជម្រះក្តីបានផ្តើមកាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី១១ ខែមីនា ហើយបានបន្តរហូតដល់ថ្ងៃទី១៨ ប៉ុន្តែមិនទាន់សម្រេចថាយ៉ាងណានៅឡើយទេ ក្រោយពីចៅក្រម រដ្ឋអាជ្ញា និងមេធាវីការពារជនជាប់ចោទ បានព្រមព្រៀងជ្រើសរើសគណៈប្រជាវិនិច្ឆ័យក្តី ហៅថា jury pool ចំនួនប៉ុន្មាននាក់រួចមក។
ការិយាល័យរដ្ឋអាជ្ញាប្រចាំតំបន់ខាងត្បូងក្នុងរដ្ឋផ្លរីដា នៃក្រសួងយុត្តិធម៌សហរដ្ឋអាមេរិក បានចោទតាមផ្លូវច្បាប់ពាណិជ្ជករជំនួញសត្វស្វា ៨នាក់ រួមទាំងមន្ត្រីនាយកដ្ឋានព្រៃឈើនៃក្រសួងកសិកម្ម ឈ្មោះ កែវ អូម៉ាលីស អាយុ ៥៨ឆ្នាំ ឈ្មោះ គ្រី ម៉ះផល អាយុ ៤៦ឆ្នាំ នាយករងខាងនាយកដ្ឋានសត្វព្រៃ និងជីវចម្រុះនៃក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ។
មន្ត្រីខ្មែរនៃក្រសួងកសិកម្មមួយរូបឈ្មោះ គ្រី ម៉ះផល ត្រូវប៉ូលិសឃាត់ខ្លួននៅអាកាសយានដ្ឋាន John F. Kennedy នាបុរីញ៉ូវយ៉ក បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរអាមេរិកាំងរកឃើញថាមន្ត្រីរូបនេះគប់គិតគ្នានាំស្វាប្រភេទមុខវែង/កន្ទុយវែង ហៅតាមពាក្យបច្ចេកទេសថា cynomolgus monkey ឬស្វាស៊ីក្តាម ដែលមានចុះបញ្ជីហាមមិនឲ្យចាប់ ឬធ្វើជំនួញ ព្រោះជាអម្បូរស្វាប្រឈមផុតពូជ endangered species។
មន្ត្រីជាប់ចោទរឿងរត់ពន្ធស្វា កែវ អូម៉ាលីស និង គ្រី ម៉ះផល អះអាងថា សត្វស្វាទាំងអស់នោះជាសត្វចិញ្ចឹមក្នុងទីតាំងរដ្ឋគ្រប់គ្រង មិនមែនស្វាចាប់យកពីព្រៃមកនោះទេ ហើយថាគេយកស្វាទាំងនោះទៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនៃអនុសញ្ញាអន្តរជាតិខាងជំនួញសត្វ-រុក្ខជាតិប្រឈមការដាច់ពូជ ហៅកាត់ CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) នៅទីក្រុងប៉ាណាម៉ា ប្រទេសប៉ាណាម៉ា។ គ្រី ម៉ះផល មានឈ្មោះក្នុងបណ្តឹងថា ម៉ក សុផល (Mark Sophal)។
ក្នុងសវនាការនៃសាលាក្ដីពេញមួយសប្តាហ៍ រដ្ឋអាជ្ញាអាមេរិកាំងបានយកភ័ស្តុតាងជារូបភាពពីសកម្មភាពអាជីវកម្មជាច្រើនឆ្នាំ សាក្សី អ្នកជំនាញ និងលិខិតស្នាមទាក់ទងគ្នាជាអ៊ីមែលរាប់ពាន់ទំព័រមកលាតត្រដាងបង្ហាញសមាជិកគណៈប្រជាវិនិច្ឆ័យក្តី អំពីអំពើសមគំនិតគ្នា និងទង្វើល្មើសច្បាប់សហរដ្ឋអាមេរិក ឈ្មោះថា Lacy Act ធ្វើនៅឆ្នាំ១៩០០។
មេធាវីការពារក្តី Paul Pelletier អះអាងដោយសម្អាងរូបភាពថា ស្វាមុខវែង/កន្ទុយវែង ឬស្វាក្តាម មិនប្រឈមនឹងការផុតពូជទេ ពីព្រោះឃើញមានសន្ធឹកសន្ធាប់ត្រាច់ចរឆ្វាត់ឆ្វែងតាមតំបន់ប្រាសាទបុរាណនៅប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែអ្នកឯកទេសខាងសត្វស្វាកន្ទុយវែង Augustin Fuentes ឆ្លើយតបវិញថា ស្វាដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ទាំងនោះមានតែនៅតាមប្រាសាទក្នុងប្រទេសថៃ ឯណោះ មិនមែនក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។
ក្រុមស៊ើបអង្កេតពីអង្គការហៅកាត់ថា ភីតា PETA (People for Ethical Treatment of Animals) ឬ ប្រែថា អ្នកថែរក្សាសត្វដោយអភិសមាចារ សហការជាមួយអង្គការពីប្រទេសអង់គ្លេស និងភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកផ្នែកមច្ឆជាតិ និងសត្វព្រៃ (FWS) បានតាមដានឃ្លាំមើលជំនួញសត្វស្វាពីក្រៅប្រទេសប្រមាណ ៥ឆ្នាំ បានរកឃើញថា ជំនួញសត្វព្រៃអម្បូរស្វាមុខវែង/កន្ទុយវែង ឬស្វាក្តាម ត្រូវបានគេចាប់ពីព្រៃក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងតិច ៥ម៉ឺន ៥ពាន់ក្បាល ហើយដាក់ទ្រុងយ៉ាងតិច ៣ម៉ឺនក្បាល ដឹកចេញទៅសហរដ្ឋអាមេរិក ថ្វីត្បិតតែមានការដ្ឋានចិញ្ចឹមស្វានៅខេត្តពោធិ៍សាត់ និងនៅជាយក្រុងភ្នំពេញ និងការអះអាងថា ស្វានាំចេញគឺស្វាចិញ្ចឹមក្នុងការដ្ឋានក្តី។
រដ្ឋអាជ្ញាអាមេរិកាំង ក៏បានកោះអញ្ជើញអ្នកបញ្ជាទិញឈ្មោះ Worldwide Primates និងអ្នកទទួលទិញចូលមន្ទីរពិសោធន៍ Charles River Laboratories ក្នុងរដ្ឋមែរីឡិន ដែរ Orient Bio Research Center ប៉ុន្តែមិនមែនក្នុងនាមជាអ្នកជាប់ចោទ។ ក្រុមស៊ើបអង្កេតរកឃើញទៀតថា ក្នុងបញ្ជីនាំចេញគេបានដាក់ថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំកំណើត មានទាំងបញ្ជាក់ថា ស្វាមួយណាជាឪ មួយណាជាម៉ែកូនស្វានីមួយៗទៀតផង ប៉ុន្តែដល់ពេលរដ្ឋអាជ្ញាចេញដីកាកោះ បញ្ជីកំណើតស្វាត្រូវគេលុបចោលបាត់អស់។
ជំនួញសត្វស្វាប្រភេទមុខវែង/កន្ទុយវែង ធ្វើឡើងជាបណ្ដាញរៀបចំរកស៊ីរបៀបពុករលួយ និងបំពានច្បាប់ ដោយមានអ្នកគ្រប់គ្រងជាជនជាតិចិន ពីក្រុងហុងកុង ដែលដាក់ទុនបង្កើតការដ្ឋាន មណ្ឌលស្រាវជ្រាវជីវសាស្ត្រ សាជីវកម្ម វ៉ាន់នី ធនធាន Vanny Bio Research Center Corporation។
ជនជាប់ចោទ ៦នាក់ទៀត គឺមាន៖
- ឈ្មោះ James Man Sang Lau ជនជាតិចិន ពីក្រុងហុងកុង អាយុ ៦៤ឆ្នាំ ជាម្ចាស់គ្រប់គ្រង និងជាស្ថាបនិក;
- Dickson Lau អាយុ ២៩ឆ្នាំ ជាអគ្គនាយកចាត់ចែងនៃក្រុមហ៊ុន វ៉ាន់នី ធនធាន;
- Sunny Chan រស់នៅក្រុងហុងកុង ជាអគ្គនាយករងផ្នែកប្រតិបត្តិការនៃក្រុមហ៊ុន វ៉ាន់នី ធនធាន;
- Raphael Cheung Man អាយុ ៧១ឆ្នាំ រស់នៅក្រុងភ្នំពេញ ជាអ្នកធ្វើទំនាក់ទំនងសាធារណៈ និងជានាយកផ្នែកនីហរ័ណនៃក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្ម វ៉ាន់នី ធនធាន;
- Sarah Yeung រស់នៅក្រុងហុងកុង ជានាយផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ វ៉ាន់នី ហ្គ្រុប;
- Hing Ip Chung អាយុ ៦១ឆ្នាំ រស់នៅក្រុងភ្នំពេញ ជាអគ្គនាយកសាជីវកម្មស្រាវជ្រាវជីវសាស្ត្រ វ៉ាន់នី កម្ពុជា។
តាមឯកសារទាក់ទងគ្នា ស្វាដឹកចេញមួយជើងៗមានទឹកប្រាក់ចាប់ពី ២សែនដុល្លារឡើងទៅដល់កន្លះលានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ បើបូកសរុបទឹកប្រាក់ពីជំនួញសត្វស្វាដឹកចេញទៅសហរដ្ឋអាមេរិក មានចំនួនប្រមាណ ៤លានដុល្លារ ព្រោះថាស្វាប្រភេទមុខវែង/កន្ទុយវែង ឬស្វាក្តាម ឡើងថ្លៃនៅឆ្នាំ២០២១ គឺមួយក្បាលតម្លៃពី ១ម៉ឺន ២ពាន់ទៅ ១ម៉ឺន ៥ពាន់ដុល្លារ។ តម្លៃមួយក្បាលៗពីឆ្នាំ២០១៧-២០១៨ តែត្រឹមពី ១៦០០-១៨០០ដុល្លារប៉ុណ្ណោះ។ ស្វាអ្នកស្រុកចាប់ពីក្នុងព្រៃមួយក្បាល ១៥០ដុល្លារ បើទិញពីនាយកដ្ឋានរុក្ខា តម្លៃ ២២០ដុល្លារ។
នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២០ បុគ្គលិក/កម្មករនៃក្រុមហ៊ុន វ៉ាន់នី បានសុំថវិកា ១០ម៉ឺន ៥ពាន់ដុល្លារពីក្រុមហ៊ុន ថាយកទៅទិញចំណីសត្វ ហើយសុំ ៧ម៉ឺនដុល្លារទៀតយកទៅធ្វើអំណោយឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាល។
មន្ទីរពិសោធន៍វេជ្ជសាស្ត្រ និងឱសថសាស្ត្រក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ត្រូវការសត្វស្វាប្រភេទមុខវែង/កន្ទុយវែង ឬស្វាក្តាម cynomolgus monkey ធ្វើពិសោធន៍ ដើម្បីសិក្សាស្រាវជ្រាវផលិតថ្នាំពេទ្យ ឬថ្នាំបង្ការ vaccine។ គេត្រូវការតែស្វាដែលចិញ្ចឹម មិនមែនស្វាចាប់ពីក្នុងព្រៃនោះទេ ប៉ុន្តែការដ្ឋាន វ៉ាន់នី រកស្វាបង្គ្រប់ការផ្គត់ផ្គង់មិនទាន់ពេល ក៏រកវិធីទិញពីអ្នកស្រុកដែលចូលព្រៃទៅទាក់ស្វាទៅវិញ។
ជនជាប់ចោទទាំង ៨នាក់ មានកំហុស ៨បទចោទ ហើយបទចោទនីមួយៗម្នាក់ៗអាចមានទោសជាប់ពន្ធនាគារពី ៥ ទៅ ២០ឆ្នាំ ហើយពិន័យជាប្រាក់ ២សែន ៥ម៉ឺនដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងបទចោទនីមួយៗ។ ក្នុងចំណោមជនជាប់ចោទ ៨នាក់នោះ មានតែមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះជាប់ឈ្មោះ ហើយម្នាក់មានវត្តមាន ម្នាក់គ្មានវត្តមានក្នុងតុលាការ រីឯ ៦នាក់ទៀតជាជនជាតិចិន អវត្តមានទាំងអស់។
យើងនឹងរាយការណ៍ជូនព័ត៌មានថ្មីៗបន្ថែមទៀត ពេលណាគណៈប្រជាវិនិច្ឆ័យក្តីសម្រេចចាប់កំហុស ហើយចៅក្រមនឹងកាត់ទោសជនល្មើសទាំងនោះ៕