តំណាងរាស្ត្រអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជំរុញឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលប្រទេសកម្ពុជា ប្តឹងតវ៉ាទៅតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិ Permanent Court of Arbitration (PCA) នៅទីក្រុងឡាអេ ដោយប្រើប្រាស់សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៧ និងអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីច្បាប់សមុទ្រ (UNCLOS) ឆ្នាំ១៩៨២ ដើម្បីទាមទារដែនដី ២ភាគ៣ របស់កម្ពុជាដែលស្ថិតនៅក្នុងដែនសមុទ្រកោះគុត ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ និងទាមទារយកសមុទ្រខ្មែរទំហំជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េត្រឡប់មកវិញផងដែរ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សប្រឆាំង លោក អ៊ុំ សំអាន សរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤ នេះថា ប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់កោះគុតទាំងស្រុងទៅប្រទេសថៃ នៅឆ្នាំ២០១០។ លោកបន្ថែមថា ដោយសារតែការបាត់បង់កោះគុតនេះហើយ បានជានាំឱ្យព្រំដែនសមុទ្រខ្មែរយ៉ាងច្រើនបានបាត់បង់យ៉ាងច្រើនដែរ ព្រោះថាសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៧ បានកំណត់ព្រំដែនសមុទ្រត្រូវយកចំណុចខ្ពស់បំផុតនៃកោះគុត ធ្វើជាគោល ខណៈចំណុចខ្ពស់បំផុតនៃកោះគុត នោះ គឺប្រទេសកម្ពុជាត្រូវទទួលបាន ២ភាគ៣ ចំណែកឯប្រទេសថៃ ទទួលបានតែ ១ភាគ៣ ប៉ុណ្ណោះ។
លោក អ៊ុំ សំអាន លើកឡើងថា ការបាត់បង់កោះគុត នាំឱ្យលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត យកសមុទ្រខ្មែរទំហំជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ទៅរកស៊ីរួមគ្នារឿងប្រេង និងឧស្ម័នជាមួយថៃ នៅពេលនេះ។ លោកបន្ថែមថា នៅថ្ងៃអនាគត ប្រទេសកម្ពុជានឹងចរចាកំណត់ព្រំដែនសមុទ្រជាមួយថៃ ដោយបែងចែកសមុទ្រខ្មែរទំហំជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េក្នុងតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នានេះតែម្តង ហើយថាទង្វើបែបនេះ ក៏នឹងជំរុញឱ្យប្រទេសកម្ពុជាយល់ព្រមបោះបង់ចោលកោះគុតរបស់ខ្លួនទាំងស្រុងដែរ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សប្រឆាំងរូបនេះបញ្ជាក់ថា ក្រោមសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៧ ប្រទេសថៃ បានប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង ខេត្តសៀមរាប និងខេត្តសិរីសោភ័ណ មកឱ្យខ្មែរវិញ ជាថ្នូរនឹងខេត្តត្រាត និងខេត្តដានសាយ ត្រូវប្រគល់ឱ្យទៅសៀម ប៉ុន្តែបើពិនិត្យលើសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៤ ប្រទេសថៃ បានប្រគល់ខេត្តម្លូរព្រៃ ខេត្តទន្លេរពៅ ខេត្តកោះកុង និងខេត្តត្រាត មកឱ្យប្រទេសកម្ពុជា ខណៈព្រំដែនធម្មជាតិ គឺយកតាមខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននៅលើជួរភ្នំដងរែករវាងប្រទេសកម្ពុជា និងថៃ ឬកំពូលភ្នំជំរាលទឹក ជាដើម។
លោក អ៊ុំ សំអាន គូសបញ្ជាក់ថា តាមសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ឆ្នាំ១៩០៧ តំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាទំហំជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េដែលកម្ពុជាព្រមព្រៀងរកស៊ីរួមគ្នាខាងប្រេង និងឧស្ម័នជាមួយថៃ គឺស្ថិតនៅក្នុងដែនសមុទ្ររបស់ខ្មែរ ១០០% ដូច្នេះការសហការរកស៊ីនេះ មានន័យថា ថៃយកដីខ្មែរមកសហការរកស៊ីជាមួយខ្មែរវិញប៉ុណ្ណោះ។
ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងដើម្បីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចរចាកំណត់ដែនសមុទ្ររវាងកម្ពុជា និងថៃ ជាមុនសិន មុននឹងសហការជាមួយគ្នារកស៊ីប្រេង និងឧស្ម័នលើដែនសមុទ្រត្រួតស៊ីគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ។
ពិធីសារស្ដីពីការកំណត់ព្រំប្រទល់ និងឧបសម្ពន្ធនៃសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម ចុះថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩០៧ មាត្រា១ បានកំណត់ថា ព្រំប្រទល់រវាងប្រទេសឥណ្ឌូចិនបារាំងសែស និងប្រទេសសៀម ចាប់ផ្តើមចេញពីមាត់សមុទ្រតាមចំណុចមួយនៅចំពីមុខ “កោះគុត” ត្រង់កំពូលខ្ពស់បំផុត។ ជាងនេះទៀត ក៏មានការរៀបរាប់លម្អិតជាច្រើនក្នុងសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀម នេះជាច្រើនទៀតដែរ។
ជាក់ស្តែង សច្ចានុមតិនៅទីក្រុងប៉ារីស កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩០៧ រវាងរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋបារាំង និងរាជរដ្ឋាភិបាលព្រះចៅប្រទេសសៀម ក្នុងប្រការ៥ បានចែងយ៉ាងច្បាស់ថា បទប្បញ្ញត្តិទាំងឡាយនៃសន្ធិសញ្ញាចាស់ កិច្ចព្រមព្រៀង និងអនុសញ្ញានានារវាងប្រទេសបារាំង និងសៀម ដែលមិនបានកែប្រែដោយសន្ធិសញ្ញានេះ ត្រូវស្ថិតនៅជាធរមានពេញបន្ទុកដាច់ខាត។
តំបន់ទាមទារត្រួតស៊ីគ្នាថៃ និងកម្ពុជា មានផ្ទៃក្រឡាទំហំជាង ២៦០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលមានការប៉ាន់ប្រមាណថា អាចមានប្រេង និងឧស្ម័នច្រើនលានបារ៉ែលនៅបាតសមុទ្រ ប៉ុន្តែតាំងពីដើមទសវត្សរ៍៧០ មក កម្ពុជា និងថៃ បានទាមទាររៀងៗខ្លួនលើសិទ្ធិអភិវឌ្ឍន៍លើតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នានេះ ខណៈការចរចាដោះស្រាយវិវាទលើតំបន់ទាមទារត្រួតស៊ីគ្នានេះ ត្រូវបានពន្យារពេលអស់ ២០ឆ្នាំមកហើយ បន្ទាប់ពីប្រទេសទាំងពីរបានបរាជ័យក្នុងការចរចាកាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០០១ កន្លងទៅ។
សិទ្ធិអភិវឌ្ឍន៍លើតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាក្នុងឈូងសមុទ្រថៃ គឺជាចំណុចនៃជម្លោះទាមទាររវាងកម្ពុជា-ថៃ តាំងពីដើមទសវត្សរ៍១៩៧០ មកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែនៅអំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០១ កម្ពុជា និងថៃ បានចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សរណៈយោគយល់កិច្ចចរចាអភិវឌ្ឍប្រេង និងឧស្ម័ននៅតំបន់នោះ ប៉ុន្តែអ្វីៗត្រូវបានផ្អាកទៅវិញនៅពេលថៃ ប្តូរនាយករដ្ឋមន្ត្រីកាលពីឆ្នាំ២០០៩។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កិច្ចពិភាក្សាស្ដីពីអភិវឌ្ឍន៍ប្រេងនៅលើតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាក្នុងឈូងសមុទ្រថៃ នេះ ក៏ធ្លាប់ត្រូវបានប្រទេសទាំងពីរគូសវាសឡើងវិញដែរ តែត្រូវអាក់ខានដោយសារវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងដំណាក់កាលគ្រប់គ្រងនៃរដ្ឋាភិបាលលោក ស្រេតថា ថាវីស៊ីន សម្រាប់អាណត្តិថ្មីនេះ ភាគីថៃ បានកែប្រែយុទ្ធសាស្ត្រចរចាតាមរយៈនៃការប្តូរជំហរបោះបង្គោលព្រំដែនសមុទ្រជាមួយប្រទេសកម្ពុជាវិញ ខណៈរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរដែលដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏បានឯកភាពលើការចរចាពីភាគីរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ ដែរនៅពេលនេះ៕